Om goed voorbereid aan geweldloze acties deel te nemen kan je actietraining volgen. De vraag naar zo’n trainingen groeit. Daarom organiseerde Tractie, samen met Extinction Rebellion en Agir pour la Paix, begin februari een weekend ‘training voor actietrainers’. Enkele deelnemers blikken op het weekend terug: “Steeds meer mensen komen in verzet. Daar wil ik als trainer mee mijn schouders onder zetten.”

Overal ter wereld grijpen mensen naar directe actie en burgerlijke ongehoorzaamheid in hun strijd voor een meer rechtvaardige wereld. Klimaatactivisten komen massaal op straat en bezetten de publieke ruimte. Mensen zonder papieren voeren actie om huisvesting te eisen. Chileense vrouwen krijgen wereldwijd navolging met hun acties tegen patriarchaat en seksisme. Vredesactivisten verstoren wapenbeurzen. Door actie te voeren versterken ze hun stem en dwingen ze verandering af.

Training verlaagt drempels om actie te voeren

Op een actietraining leer je hoe we ons kunnen organiseren om veiliger en met meer kans op slagen actie te voeren. Hoe kan je in kleine groepjes snel beslissingen nemen? Hoe kan je voorkomen dat gespannen situaties in geweld omslaan? Wat kan je doen om de veiligheid van anderen te bevorderen? Door uitwisseling, oefeningen, rollenspelen,… bereid je je voor op situaties waarin je tijdens acties kan terechtkomen.

Actietrainingen zijn cruciaal om de effectiviteit van acties te vergroten en de drempels om er aan deel te nemen te verlagen.

In het verleden namen honderden mensen deel aan actietrainingen in aanloop naar acties op de luchtmachtbasis in Kleine Brogel en op het NAVO-hoofdkwartier in Evere. De trainingen maakten het gemakkelijker om mee actie te voeren en bij de campagnes aan te sluiten en zorgden er mee voor dat die campagnes op korte tijd sterk konden groeien.

De afgelopen jaren zette Tractie, de trainersgroep van Vredesactie, mee de schouders onder tientallen actietrainingen in het kader van de klimaatbeweging. Ook daar zijn actietrainingen voor veel mensen een eerste instapmogelijkheid: ze leren er mensen kennen en ontdekken dat iedereen op zijn manier aan de beweging bij kan dragen.

Alsmaar meer mensen willen aan zo’n actietraining deelnemen. Een afdoend klimaatbeleid blijft uit. Overheden negeren steeds meer het traditionele middenveld. Mensen ervaren dat de geijkte kanalen niet voldoen om de druk te verhogen, zoeken manieren van actievoeren die moeilijker genegeerd kunnen worden en vinden aansluiting bij groepen die geweldloze acties en acties van burgerlijke ongehoorzaamheid organiseren.

Om gelijke tred te houden met de groeiende vraag naar training, moeten we ook de capaciteit vergroten zodat voldoende mensen in staat zijn om trainingen voor te bereiden en te begeleiden.

Daar zet Tractie sterk op in: we bieden mensen uit uiteenlopende groepen de kans om hun vaardigheden als trainer te ontwikkelen en ondersteunen mensen om een actievere rol te spelen in de planning van acties en campagnes en het uitbouwen van gezonde, inclusieve organisaties en groepen. Daarvoor werken we ook over de grenzen heen samen: één van de Tractie-trainers ging naar Amsterdam om samen met Stroomversnellers training voor actietrainers te geven. Voor het trainersweekend in februari sloegen we de handen in elkaar met Extinction Rebellion en Agir pour la Paix.

Training voor verandering

Meer dan dertig mensen uit heel België kwamen samen om hun vaardigheden als trainer te oefenen. Deelnemers maakten kennis met diverse activiteiten en werkvormen die je in een actietraining kan gebuiken en stonden stil bij hoe je zo’n training het best plant en structuur geeft.

We besteedden veel aandacht aan hoe mensen zich in groepen tot elkaar verhouden en welke rol macht daarin speelt. De machtsstructuren die op maatschappelijk niveau bestaan, spelen immers ook in onze groepen een rol. Als trainer kan je die dynamieken leren herkennen en er op inspelen. We willen immers dat iedereen gelijkwaardig kan deelnemen.

Deelnemers aan de training waren actief in grassroots groepen en organisaties rond onder meer klimaatcrisis, sociale rechtvaardigheid, dierenrechten,… Rode draad in hun motivatie om aan dit weekend deel te nemen is hun geloof dat mensen samen maatschappelijke verandering kunnen afdwingen en dat actievoeren daarvoor vaak een noodzakelijk middel is.

Femke, betrokken bij Climate Express, legt uit wat haar naar het weekend bracht: “De afgelopen jaren was ik onder meer actief bij Studenten voor Morgen in Nederland en in Tsjechië bij acties tegen steenkoolontginning."

Je ziet dat steeds meer mensen in verzet komen: de gele hesjes, de klimaatbeweging,… Dat verzet is broodnodig en dat wil ik als trainer helpen waarmaken.”

Voor Anne-Lien, opbouwwerker bij Samenlevingsopbouw, was de training een logische stap in de ontwikkeling van haar engagement: “Het was al een tijdje geleden dat ik nog aan acties deelnam. De afgelopen jaren heb ik veel gelezen en nagedacht over evoluties in onze samenleving. Ik wil niet langer aan de zijlijn staan maar opnieuw een actieve rol spelen. Dit weekend hielp me om mij te oriënteren en om de rol die ik wil spelen vorm te geven.”

Leren uit ervaring

Doorheen het weekend kwamen heel uiteenlopende methodieken aan bod, die er steeds op gericht zijn om, vertrekkend vanuit ervaring, reflectie en uitwisseling aan te moedigen en te leren met de praktijk van sociale verandering voor ogen. Deelnemers werden aangemoedigd om die tools en methodieken tijdens het weekend uit te proberen.

We stonden ook stil bij de rol van trainers en facilitators: hoe staan wij tegenover de groep, op welke manier bepalen we mee het proces? Voortdurend koppelden we terug naar het dagelijkse engagement en werden deelnemers uitgenodigd om methodieken en kaders op de eigen praktijk toe te passen.

Wat blijft deelnemers het meeste bij?

Anne-Lien: “De aanpak van de trainers heeft me geïnspireerd: ze staan niet boven maar naast de groep. Ze bereiden een programma voor maar wijken daarvan af wanneer er in de groep dingen gebeuren of gezegd worden waar ze aanknopingspunten in vinden om uit te leren.”

Ook voor Femke was die aanpak inspirerend: “Vaak krijg je tijdens een training het gevoel dat je tijd tekort komt, maar hier werd echt tijd gemaakt om grondig op vragen in te gaan. Iedereen kreeg de ruimte om ook persoonlijke verhalen te delen.”

Wouter, actief in Extinction Rebellion en zelf trainer bij Tractie, vult aan: “Die persoonlijke verhalen waren vaak emotioneel maar inspirerend. De tijd maken om naar de ervaringen van anderen te luisteren betekende voor mij een verademing.”

Kenmerkend voor de aanpak van Tractie is dat we ervaring centraal stellen. Die ervaring kan een activiteit zijn die mensen op de training samen doen, of een ervaring uit de praktijk waar mensen naar teruggrijpen. Door reflectie en uitwisseling verdiepen we die ervaring. Vervolgens proberen we de ervaring en de reflectie erover in meer algemene kaders of ideeën te vatten. Daaruit trekken we lessen die we in de praktijk kunnen toepassen: een nieuwe ervaring.

Wouter: “Ik was al wel een beetje vertrouwd met die aanpak. Maar om doorheen een trainingsprogramma telkens die leercyclus te doorlopen, naar ervaring terug te grijpen en daar in groep uit te leren, dat is een grote uitdaging. Tijdens het weekend hebben we gezien hoe je dat concreet kan doen.”

Strijden in verbinding

Na deze basistraining kunnen deelnemers aan de slag om, eventueel samen met meer ervaren trainers, training te geven of in groepen een actievere rol te spelen bij het voorbereiden en uitwerken van acties en campagnes en het uitbouwen van bewegingen. Wat willen deelnemers na dit trainingsweekend in de praktijk gaan doen?

Anne-Lien: “In de eerste plaats wil ik in mijn eigen werk opnieuw meer kritische reflectie binnenbrengen. Als ik eerst als observator enkele actietrainingen kan meemaken, wil ik ook zelf trainingen geven. Met wat ik het afgelopen weekend heb geleerd ga ik daarbij ook meer aandacht hebben voor de dynamiek in de groep, naast de inhoud die ik zelf wil meegeven.”

Wouter ziet voor trainers een belangrijke rol weggelegd als bruggenbouwers tussen verschillende strijden en wil daar als trainer meer aandacht voor hebben: “Groepen zijn vaak op hun eigen doelen gefocust. Ze zien wel het belang van de strijd tegen bijvoorbeeld racisme of andere vormen van onderdrukking, maar die komen vaak toch op de tweede plaats."

Als trainer kunnen we een belangrijke rol spelen om verschillende strijden met elkaar te verbinden. Daar moeten we dringend werk van maken.

Daar kan Femke zich in vinden: “Om onze doelen te realiseren moeten we meer over de thema’s heen samenwerken en elkaar versterken. Daar wil ik aan meewerken, ook als trainer bij Tractie.”